W dniu 01 lutego 2021 r. w Rządowym Centrum Legislacyjnym opublikowany został Projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw. Projekt ten w swej istocie zawiera propozycje zmian w przepisach, w szczególności w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, które – jak słusznie wskazuje w uzasadnieniu tego projektu Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej – dotyczy świadczeniobiorców tzw. „starego portfela”.
Otóż, dla najlepszego zrozumienia intencji projektodawcy wskazać należy, że w całym uzasadnieniu projektu nie odnosi się on do poszczególnych grup emerytalnych (np.: emerytowanych górników), które wchodzą w skład tzw. „starego portfela”. Planowane zmiany obejmą między innymi (1) górników, którzy dopiero nabędą prawa emerytalne, (2) tych, którzy nabyli już prawo do emerytury górniczej ale w związku z kontynuacją zatrudnienia nie pobierają świadczenia emerytalnego posiadając je w zawieszeniu oraz (3) emerytowanych górników, którzy pobierają emerytury i kontynuują, bądź nie kontynuują aktywności zawodowej. Proponowane zmiany w konsekwencji spowodują również ograniczenie praw dla wdów po emerytowanych górnikach.
Nazwa projektu ustawy
Ustaliwszy, że zmiany, które mają zostać dokonane na gruncie ustawy emerytalnej obejmą w znacznej części grupę górniczą, wskazać należy również, że projektodawca w nazwie złożonego projektu ustawy pomija w swym tytule informacje, że dokonuje zmian w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, skupiając się za to na ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych, której przeciętna znajomość w zestawieniu z ustawą emerytalną jest znacznie ograniczona.
Co istotne, zmiany te dotyczą również emerytowanych górników, którzy mimo przyznanego prawa do świadczenia emerytalnego pozostają w zatrudnieniu i ewentualne zabezpieczenie interesu z ich perspektywy wymaga czasu na chociażby rozwiązanie stosunku pracy z aktualnym pracodawcą, przeliczenie świadczenia emerytalnego i podjęcie wypłaty emerytury.
Proponowana data wejścia w życie niekorzystnych przepisów
Jakoby mało było przypadków, aby to brać górnicza nie zdążyła nawiązać dialogu w zakresie proponowanych zmian, projektodawca zakłada, że ustawa wejdzie w życie w dniu…. 01.04.2021 r.
Niekorzystne zmiany dla górników i ich rodzin
- Uchylenie art. 110 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
W omawianym projekcie zmian w przepisach emerytalnych, projektodawca założył uchylenie przepisów, które zezwalały na przeliczenie świadczenia emerytalnego górnikom lub ich rodzinom albo rencistom.
Artykuł 110 dotyczy przeliczania świadczeń emerytalnych lub rentowych, w przypadku, gdy świadczeniobiorca będzie w stanie wykazać wyższy od dotychczasowego wskaźnik wysokości podstawy wymiaru, z uwzględnieniem składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe odprowadzonej na podstawie przepisów prawa polskiego, w całości lub części po przyznaniu świadczenia emerytalnego. Wówczas organ rentowy wydaje decyzję, w której oblicza ponownie emeryturę lub rentę z zastosowaniem nowej kwoty bazowej.
Artykuł 110 w swej konstrukcji posiada ust. 1, który stanowi o ogólnym prawie do przeliczania emerytury lub renty na w/w warunkach, ale też ust. 2, który dotyczy w szczególności świadczeniobiorców, którzy od dnia ustalenia prawa do świadczenia do dnia zgłoszenia wniosku o ponowne jego obliczenie, nie pobrali emerytury lub renty wskutek jej zawieszenia.
Oznacza to, że po wprowadzeniu uchylenia art. 110 emerytowany górnik – nawet w przypadku dodatkowej aktywności zawodowej nigdy nie będzie mógł przyjąć nowej kwoty bazowej do swojego świadczenia – nawet w przypadku zawieszenia świadczenia emerytalnego i dalszej aktywności zawodowej.
Należy zwrócić uwagę, że art. 110 pozwala na przeliczanie świadczenia rentowego, w tym renty rodzinnej po emerytowanym górniku w przypadku, gdy świadczeniobiorca spełnił za życia warunki do ponownego obliczenia emerytury.
2. Uchylenie art. 110a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
Projektodawca zamierza również doprowadzić do uchylenia przepisu art. 110a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Przepis ten wszedł w życie w dniu 1 maja 2015 r. i za swoje zadanie miał umożliwić m.in. górnikom pobierającym w przeszłości bardzo wysokie wynagrodzenie, od którego odprowadzane były składki na ubezpieczenia społeczne, a następnie ich wskaźnik wysokości podstawy wymiaru został ograniczony do 250%, na przeliczenie emerytury górniczej poprzez zastosowanie nowej kwoty bazowej obowiązującej w dniu złożenia wniosku o ponowne obliczenie tego świadczenia.
Co istotne – postępowania w oparciu o art. 110a ustawy emerytalnej wszczynane i prowadzone są po dziś dzień. Bardzo duża grupa emerytalna starszych świadczeniobiorców zostanie w ten sposób pozbawiona prawa do ponownego obliczenia świadczenia emerytalnego, w szczególności, że w zdecydowanej większości postępowań należy odtwarzać wynagrodzenie z okresu zatrudnienia w przemyśle węglowym.
Na marginesie dodać należy, że po dziś dzień wszczyna się postępowania również z wniosków wdów po emerytowanych górnikach, albowiem nawet w przypadku, gdy przepis ten dotyczy wyłącznie emerytur, ale zmarły górnik dożył wejścia w życie przepisu art. 110a ustawy emerytalnej, ale też spełnił warunki do obliczenia emerytury – istnieje możliwość przeliczenia tego świadczenia, a w konsekwencji podwyższenia świadczenia rentowego – renty rodzinnej po emeryturze górniczej.
3. Zmiany w sposobie doliczania okresów składkowych / nieskładkowych
Począwszy od 01 kwietnia 2021 r. projektodawca zakłada, że emerytowany górnik kontynuujący zatrudnienie będzie mógł doliczyć okresy składkowe / nieskładkowe co najwyżej 1 raz w roku, zamiast 4 razy (po każdym zakończonym kwartale) – jak ma to miejsce aktualnie.
Podsumowanie
Tempo planowanych prac legislacyjnych oraz zakres zmian w przepisach budzą niepokój, albowiem z jednej strony w sposób zdecydowany pozbawią części świadczeniobiorców prawa do przeliczania świadczeń emerytalnych oraz rentowych, z drugiej zaś strony w sposób niekorzystny wpłyną na świadczeniobiorców, którzy posiadają już prawa emerytalne ale nie pobierają tych świadczeń, albowiem kontynuują zatrudnienie.
Podkreślić należy, że postępowania objęte w swym zakresie art. 110a ustawy emerytalnej wszczynane są po dziś dzień oraz twierdzenie projektodawcy wyrażone w uzasadnieniu projektu ustawy, że „osoby, które chciały z niego skorzystać, już to zrobiły” pozostaje nad wyraz przesadzone.
